Psychoterapia psychodynamiczna jako metoda leczenia i rozwoju – podstawowe założenia
Psychoterapia psychodynamiczna jest jedną z uznanych i zbadanych empirycznie metod pracy psychoterapeutycznej. Jest wykorzystywana do leczenia zaburzeń psychicznych oraz jako metoda pracy nad zmianą u osób przeżywających trudności emocjonalne w relacjach czy związkach.
Naukowe i teoretyczne założenia psychoterapii psychodynamicznej
W swojej tradycji, psychoterapia psychodynamiczna sięga do założeń klasycznej psychoanalizy stworzonej przez Sigmunta Freuda oraz opracowań dokonanych przez jego następców, a więc na przykład do psychologii ego, teorii relacji z obiektem czy teorii przywiązania. Nowoczesna psychoterapia psychodynamiczna integruje odkrycia wielu pokoleń psychoanalityków i psychoterapeutów formując ramy pozwalające badać, skutecznie leczyć i zmieniać życie współczesnych osób.
Założenia podstawowe psychoterapii psychodynamicznej podkreślają znaczenie nieświadomości dla sposobu przeżywania, interpretowania i działania w rzeczywistości. Niedostępne świadomości emocje, doświadczenia, narracje czy fantazje istnieją i wpływają na życie człowieka. Co ważne, z nieuświadomionymi treściami żyjemy od chwili narodzin, są wpisane w ludzkie pragnienia, dążenia, motywacje, obrony i sposoby interpretowania otaczającej realności i siebie samego.
Nieświadome jest wszechobecne w naszym życiu, nawet jeśli trudno jest nam to uznać. Nieuświadomione treści gromadzone są też w toku doświadczeń, gdy na przykład zbyt konfliktowe, czy zbyt bolesne doświadczenia, emocje nie mogą być dopuszczone i opracowane. „Zapomniane” treści nie znikają, funkcjonują w umyśle poza świadomym do nich dostępem.
Fundamenty rozwoju i znaczenie dzieciństwa
Zgodnie z teorią psychodynamiczną, wydarzenia, przeżycia jakie jednostka nabywa od początku życia są zapisywane w jej umyśle i kształtują osobowość (dziś już wiemy, że zapis dzieje się na poziomie neurobiologicznym). Szczególne znaczenie dla ma dzieciństwo i pierwsze doświadczenia emocjonalne z matką, rodzicami, czy pierwszymi opiekunami. Tworzony w trakcie pierwszych dni, miesięcy i lat życia zapis staje się swoistą matrycą późniejszych relacji, obrazu siebie i sposobu widzenia innych.
Od lat 60-tych i badań zapoczątkowanych przez Bowlby i Ainsworth wiemy, że na psychiczne funkcjonowanie dziecka, a później dorosłego człowieka ma jakość relacji przywiązania między dzieckiem a matką (lub innym pierwszym opiekunem). Wszelkie zakłócenia w tej relacji stoją na drodze do rozwinięcia tzw. bezpiecznego stylu przywiązania.
Dlaczego bezpieczne przywiązanie ma takie znaczenie?
Badania dowodzą, że bezpieczny styl przywiązania sprzyja zdolności tworzenia dobrych relacji z innymi ludźmi i światem jako całością. Dziecko mające szansę na rozwinięcie bezpiecznego przywiązania łatwiej niż tzw. pozabezpiecznie przywiązane dzieci, buduje dobry obraz siebie w świecie i wśród ludzi. Osobom z takimi dobrymi pierwszymi doświadczeniami łatwiej nawiązywać bliskie relacje, prezentują mniej lęku, nie unikają relacji ani nie przylegają trwożliwie do innych.
Jakie wydarzenia mają wpływ na ryzyko zaburzenia więzi w dzieciństwie?
Wiele czynników może mieć wpływ na proces budowania przywiązania, ale aktualna nauka wskazuje podkreśla znaczenie przewidywalnej, dostrojonej emocjonalnie, empatycznie obecnej matki – matki, która „trzyma w umyśle swoje dziecko”, pomaga mu zrozumieć i nazwać przeżywane stany, adekwatnie zaspokoić jego potrzeby. Przykładowe sytuacje, w których taki proces jest zakłócony lub nie może zajść, to:
- Nagłe zniknięcie matki z życia dziecka
- Niedostępność emocjonalna matki spowodowana np. jej trudnościami życiowymi, depresją, chorobą fizyczną
- Trudności matki w wytrzymywaniu stanu niewiedzy i niezrozumienia komunikatów ze strony dziecka i reagowanie agresją lub wycofaniem
Wielu Pacjentów obawia się i reaguje oporem na myśl o badaniu roli matki czy rodziców w ich życiu. To zrozumiałe, trudno jest otworzyć perspektywę badania deficytów czy trudności w relacji z tymi ważnymi osobami. Żyjemy również w społeczeństwie ciągle kultywującym mit macierzyństwa idealnego i matki – Matki Polki. Pacjenci boją się odkryć pokłady negatywnych emocji, żalu, poczucia straty.
Co podkreślę, w terapii psychodynamicznej nie szukamy winy, próbujemy możliwe najbliżej zrozumieć warunki i wydarzenia, otrzymane zasoby ale i odziedziczone obciążenia, czy traumy. To ten złożony i czasem niezwykle pogmatwany zestaw doświadczeń ma realny wpływ na to kim się staliśmy i jak siebie postrzegamy.
Zdolność do mentalizacji
Bliski i bezpieczny kontakt z dostępną i empatyczną matką rozwija w dziecku funkcję umysłu, którą nazywamy mentalizacją. Mentalizacja to zdolność do refleksji nad swoimi stanami umysłu oraz stanami umysłu innych. Zdolność mentalizowania to zdolność odróżniania realnych wydarzeń, osób od ich reprezentacji w umyśle, to zdolność rozumienia siebie i ludzi w kategoriach przeżywanych uczuć, intencji, motywacji.
Badania wskazują u dzieci i osób dorosłych, które mają zdolność mentalizacji istnieje niższe ryzyko zaburzeń psychicznych czy nawet lepsze zdrowie somatyczne. Osoby, które w relacji z matką doświadczyły względnej stałości, przewidywalności, zrozumienia, przyjęcia tak pozytywnych jak i negatywnych emocji, mają mniej trudności takich jak na przykład:
- Poczucie braku zrozumienia siebie i innych, określenia swoich dążeń
- Trudności w wyrażeniu swoich potrzeb i w stawianiu granic
- Trudności z ujawnianiem swoich opinii w pracy, czy wśród znajomych
- Zakończeniem toksycznych czy szkodliwych relacji z ludźmi, ale też np. z pracodawcą
- Kłopotów z samooceną i poczuciem braku kontroli nad własnym życiem
- Niemożnością stworzenia miłosnej, bliskiej relacji w dorosłości
- Poczuciem izolacji, braku więzi z ludźmi
- Zahamowaniem zdolności do twórczego życia
- Przekonaniem o wrogości innych ludzi, ich złych intencjach, o tym, że „i tak ich nie obchodzę”
- Nagłymi i nieprzewidywanymi wybuchami emocji, zachowań agresywnych
- …. I długa lista wielu trudnych i bolesnych obciążeń, którą trudno przytoczyć w całości.
Psychoterapia psychodynamiczna leczy z uwględnieniem doświadczeń dzieciństwa
Tak, w czasie psychoterapii psychoterapeuta psychodynamiczny pyta i rozmawia o dzieciństwie. Ma to na celu poznanie historii doświadczeń Pacjenta, źródeł wzorców emocjonalnego reagowania, postrzegania siebie i innych.
Zbadanie wspomnień, przypominanie często bolesnych i trudnych doświadczeń ma na celu ujawnienie tego co nieświadome, umożliwienie przeżycia trudnych emocji, (co samo w sobie wielu osobom przynosi ulgę, czasem po latach życia z ciężarem emocjonalnego bagażu), ale równie ważne jest poszukiwanie wspólnego mianownika, czyli związku tego, co działo się w przeszłości z tym, co ujawnia się w teraźniejszości i powoduje cierpienie.
Psychoterapia psychodynamiczna to terapia więzi i relacji
W psychoterapii psychodynamicznej terapeuci zwracają uwagę na więzi z okresu dzieciństwa, z rodzicami, rówieśnikami, innymi znaczącymi osobami, ale też na relację z samym terapeutą. W relacji z terapeutą, w tzw. procesie przeniesienia, jak w soczewce skupiają się wzorce typowego myślenia o sobie czy zachowania Pacjenta.
Jeżeli interesują Cię zasady organizujące proces psychoterapii psychodynamicznej sięgnij klikając po ten artykuł
Anna Bathory
Psycholog, Psychoterapeutka psychodynamiczna > O mnie
Konsultacje i psychoterapia psychodynamiczna > Oferta gabinetu