Bierni agresorzy. Dlaczego relacja z nimi boli?
Zadręczasz się by zrozumieć o co chodzi gdy np. twój partner, koleżanka w pracy a może rodzic obraża się, milczy wiele dni? Czujesz się podle gdy dowiadujesz się o plotkach na twój temat? Prawdopodobnie masz do czynienia z osobą bierno-agresywną i jej metodami komunikowania emocji. Hmmm… A może sam masz problem z otwartym wyrażaniem agresji? … Zastanawiasz się czy to moment aby pomógł ci w tym dobry psychoterapeuta lub psycholog? Zainteresował Cię ten temat?
Zachowania bierno-agresywne są definiowane jako styl wyrażania agresji, złości nie poprzez otwarte komunikowanie, ale prezentowanie tych emocji nie wprost. Bierna agresja zawiera w sobie całe spektrum różnych postaw, zachowań, które wywołują w osobach postronnych poczucie znacznego dyskomfortu. Osoby bierno-agresywne sprawiają wrażenie, że co innego mówią a co innego pokazują.
Jako psychoterapeuta widzę na co dzień w swojej praktyce zawodowej, że bierna agresja ma wiele twarzy. Może opierać się o całkiem niewinne zachowania, np. nie odpowiadanie na czyjeś komunikaty, spóźnianie, ale może też przyjmować bardziej nieznośną postać np. rozpowszechnianie szkodliwych plotek. Spektrum zachowań bierno-agresywnych jest ogromne!
Jakie zachowania można traktować jako agresja wyrażana biernie? Można roboczo uszeregować w 4 kategorie:
#1 Pierwsza kategoria to BIERNA AGRESJA W MOWIE – i tu możemy zaliczyć np. plotki, negatywne nastawienie i komentarze, sarkazm, żarty których celem jest poniżenie kogoś (np. żarty na tle seksualnym, odnoszące się do pochodzenia itp.)
#2 BIERNA AGRESJA W RELACJACH – klasyka biernej agresji w relacji to tzw „ciche dni” – milczenie które trwa i ma na celu wymuszenie czegoś na drugiej osobie. Bardzo często połączone jest z traktowaniem drugiej osoby jakby nie istniała, pomijanie jej, czy nawet wykluczanie z towarzystwa, dotychczasowego życia. Bierną agresją jest też dawanie podwójnych komunikatów, bądź też prezentowanie tzw. „dwóch twarzy”.
#3 BIERNA AGRESJA W DZIAŁANIACH – będzie nią np. prokrastynacja, czyli opóźnianie wykonania zadania, odkładanie go w czasie, będą spóźnienia, odmowy wzięcia odpowiedzialności. Czasem, bierną agresją jest przyjmowanie pozycji bezradności. Wyobraźcie sobie np. dwudziestokilkuletniego mężczyznę, który po ukończeniu studiów pozostaje na utrzymaniu rodziców a swoją sytuację tłumaczy jako konsekwencję sytuacji na rynku pracy. Gdy taki mężczyzna nie wysyła dziesiątek dostosowanych do profilu pracodawcy CV, nie szuka szans rozmawiając ze znajomymi, wertując ogłoszenia, kontaktując się bezpośrednio z pracodawcami, to jego postawa bezradności jest wyrazem raczej biernej agresji niż realnych ograniczeń. Bierną agresją jest też łamanie obietnic, upartość, opór.
#4 Prezentowany WIZERUNEK siebie jako osoby pokrzywdzonej, ofiary, w tym używanie do tego celu przekoloryzowanych problemów zdrowotnych.
Szerokie spektrum, prawda? Wydaje Ci się znajome? Zapewne tak, gdyż wokoło znajdziesz wiele osób, które w mniejszym lub większym stopniu są „ambasadorami” biernej agresji. Umiejętność rozpoznania takich zachowań, postaw jest ważna ponieważ pomaga chronić przez:
– poczuciem zmanipulowania, nadużycia emocjonalnego, oszukania, rozczarowania,
– wywoływanym przez osoby bierno-agresywne poczuciem winy,
– napięciami w związku, w rodzinie, w pracy,
– pomaga pracować nad relacją z takimi osobami.
Gdy identyfikujemy obok siebie osoby bierno-agresywne, lub widzimy własne zachowania świadczące o biernej agresji, zastanawiamy się dlaczego? Skąd się to u mnie/ u kogoś wzięło? Co mi/komuś to daje?
Oczywiście, jak zawsze w rozwoju osobowości, źródeł biernej agresji należy dopatrywać się we wzorcach wychowania, środowisku w jakim osoba dorastała, w stylu funkcjonowania postaci które znacząco wpływały na rozwój człowieka oraz w indywidualnym stylu odpowiedzi dziecka na takie warunki. Ważny bywa też kontekst społeczny i przyzwolenie na otwartość emocjonalną, w tym np. równość pomiędzy płciami. Rozwojowi zachowań bierno-agresywnych u dziecka, a później dorosłego, sprzyja brak zgody na otwarte wyrażanie uczuć w domu rodzinnym, wymaganie podporządowania i bezwzględnego posłuszeństwa.
W takich warunkach, gdy nie można wyrazić złości, niezgody, sprzeciwu jedynym sposobem staje się „cicha” niezgoda – zrobienie czegoś „po swojemu”, opór, opóźnianie wykonania czegoś, symulowanie choroby… Złość na dominującego rodzica, który krzywdzi może być wyrażana poprzez zapominanie o jego prośbach, niechęć do rozmowy, utrzymywania kontaktu. Bierna agresja staje się dla dziecka jedynym psychologicznym wyjściem z poczucia bezradności, braku wpływu.
Niestety, w dorosłości zachowania bierno-agresywne destrukcyjnie wpływają na relacje dorosłego z innymi ludźmi, partnerem, współpracownikami. Psychoterapeuta spotykając się w gabinecie z osobą bierno-agresywną często słyszy o niesatysfakcjonujących relacjach, o ludziach którzy odsuwają się od pacjenta, o problemach w życiu zawodowym.
Jak zmienić wzorzec zachowań?
Praca nad zmianą wymaga bardzo często sięgnięcia po pomoc jaką oferuje psychoterapia. Utrwalone i zakorzeniono głęboko w strukturze osobowości wzorce często pozostają nieświadome i niewrażliwe na samodzielną pracę. Psychoterapeuta staje się osobą, która pomaga dokonać wglądu w źródła biernej agresji i pomóc w pracy nad otwartym wyrażaniem uczuć, w tym agresji, złości, sprzeciwu.
Wprawdzie psychoterapia oferuje znaczącą pomoc w rozwoju osobowości, jednak bardzo wiele zależy od motywacji i otwartości na zmianę pacjenta. W przypadku biernej agresji, bywa że znaczącą barierą staje się opór pacjenta przed przyjęciem punktu widzenia jaki oferuje psychoterapeuta. Podobnie jak inne nieadaptacyjne wzorce głęboko zakorzenione w strukturze osobowości, również bierna agresja ma szereg „sposobów” aby sabotować psychoterapię i postęp prowadzący do zmiany.
Jeśli zauważasz, że opisane w artykule informacje są ci bliskie, poczułeś że problem dotyczy ciebie, możesz skorzystać z konsultacji w gabinecie lub online. Praca nad wyrażaniem emocji, w tym agresji, sprzeciwu, złości przynosi wiele korzyści, pozwala na większy wpływ na własne życie, poprawia jakość kontaktów z ludźmi.
Pozdrawiam!
Anna Pabiańczyk
INVENI Psychoterapia & Coaching
Konsultacje i psychoterapia w gabinecie w Krakowie i Tarnowie oraz Online (Skype)